Het is warm in Utrecht, op de zonnige maandag dat het rapport van het onderzoek ‘Toekomstverkenners’ wordt gepresenteerd. Toch weerhoudt dat de genodigden er niet van om naar de bijeenkomst in Sociëteit “de Vereeniging” te komen. Onder hen zijn beleidsmakers, fondsmedewerkers, onderwijsmensen, ambtenaren, financiers en andere geïnteresseerden. Het grote belang van het onderzoeksonderwerp – zakelijke vernieuwing – is helder. En dat is misschien ook wel logisch. Want het is nog niet zo lang geleden dat culturele organisaties het over een andere boeg gooiden, noodgedwongen, vanwege de coronapandemie, waardoor zij nieuwe businessmodellen, digitale strategieën en presentatiekansen creëerden die ook ná de pandemie nog meer dan relevant bleken.

Het grote belang van begeleiding

Anne Houwing leidt de middag in met de belangrijkste resultaten van het onderzoek. Acht jaar geleden richtte zij met Jon Heemsbergen Art-up op. Hun missie: zakelijke vernieuwing aanjagen. Onder zakelijke vernieuwing – dé centrale term in dit onderzoek – verstaat het onderzoeksteam vernieuwing in hoe het werk wordt gefinancierd, hoe het werk tot stand komt en/of hoe het gepresenteerd wordt. Vernieuwingen die zorgen dat de cultuursector relevant blijft in een snel veranderende wereld, wat de weerbaar- en wendbaarheid van de sector vergroot.

Er zijn al goede voorbeelden op dit vlak. Zo kwamen er vanaf 2020 (tijdelijke) regelingen om zakelijke vernieuwing aan te jagen, en waren er culturele organisaties die hiermee aan de slag gingen. Anne haalt Club Goud aan: een vernieuwende organisatie die cultuur en ouderen verbindt. Een ander goed voorbeeld is de Podiumpas, waarmee mensen tegen een vast bedrag per maand onbeperkt naar voorstellingen in 74 theaters kunnen. Of Landhuis Oud Amelisweerd, dat een app lanceerde die het verhaal van het landhuis en zijn cultureel erfgoed op een toegankelijke en eigentijdse manier vertelt, gericht op het bereiken van nieuwe doelgroepen.

Wat kunnen we hiervan leren? In het onderzoek analyseerde en categoriseerde het onderzoeksteam wat er al is (of was) aan regelingen. Vervolgens peilden de onderzoekers de behoeften van projectleiders die werkten aan innovatieve projecten, en onderzochten zij de mogelijkheden om aan te sluiten bij bestaand beleid. Dat alles leidde in vier maanden tijd tot een doorwrocht onderzoeksrapport, met heldere conclusies én duidelijke aanbevelingen voor hoe het verder moet. Alvast een tipje van de sluier: zorg voor financiering en begeleiding tijdens alle fases van zakelijke vernieuwing. En: onderschat vooral ook het stuk leren, begeleiden en verbinden niet.

Nieuwe manieren van denken en werken

De eerste stap in het onderzoek ´Toekomstverkenners´ was een analyse van bestaande regelingen voor zakelijke vernieuwing. Tijdens een panelgesprek spraken vertegenwoordigers van drie betrokken organisaties hierover verder: Jon Heemsbergen namens Art-up, Tanja Zuijderwijk van Cultuurloket DigitALL en Brett Bannink namens Cultuur Innovatiefonds Provincie Utrecht (CIPU). Belangrijke take-away: er is in het huidige culturele bestel nog té weinig ruimte voor zakelijke vernieuwing. Jon: “We financieren met name productie en presentatie. Voor zakelijke vernieuwing is iets anders nodig waarvoor ruimte in het culturele bestel moet komen, namelijk: gefaseerde, flexibele financiering, voor iedere stap in een innovatieproces.” Het gaat daarbij overigens niet alleen om geld.

De panelleden benadrukken het belang van de juiste begeleiding. Tanja: “Ideeën zijn er in de cultuursector genoeg. Begeleiding is – naast financiering – belangrijk om die plannen van de grond te krijgen. De vaardigheden om te innoveren die culturele organisaties zo opdoen, zijn ook weer bruikbaar voor andere projecten. Het versterkt de sector in zijn geheel.” De omslag maken naar een beleidsbestel waarin ook ruimte is voor zakelijke vernieuwing, vraagt om een andere manier van denken en beoordelen. Brett: “Dit soort projecten vraagt om een andere focus. We monitoren bij zakelijke vernieuwing vooral op het proces, en minder op de resultaten. Daarvoor zijn andere kaders, vertrouwen in elkaar en de bereidheid om te proberen en te leren onmisbaar.”

Zakelijke vernieuwing in de haarvaten van de sector

Tot slot gaan drie bestuurders in gesprek over hoe verder met de inzichten uit het onderzoeksrapport: Titia Haaxma (Cultuur+Ondernemen), Astrid Weij (Kunsten ‘92) en Sjoerd Feitsma (Platform ACCT). De urgentie voor zakelijke vernieuwing in de cultuursector wordt goed gevoeld. Titia: “De factoren om zakelijke vernieuwing verder aan te jagen, zijn aanwezig. Willen we dat zakelijke vernieuwing een vaste plek krijgt in de cultuursector, dan is nú het moment om door te pakken.” Het onderzoeksrapport zorgt voor een goede start. Het laat zien dat er al heel veel goede regelingen en impulsen zijn, waren het niet dat deze nu incidenteel zijn. Astrid: “Het is een kwestie van alles aan elkaar rijgen, doorbouwen op wat er al is en zorgen voor continuïteit. Dat moeten we als sector sámen doen.” De belangrijkste vraag is nu: hoe zorgen we ervoor dat dit onderzoeksrapport wordt omgezet in concrete acties? Sjoerd: “Het risico van een lange lijn is ook dat het in de waan van de dag steeds onderaan ieders to-do list komt. Dat moeten we voorkomen.” Titia: “We weten dat constructief samenwerken heel goed kan: kijk maar naar corona en naar de btw-campagne. Soortgelijke urgentie is er ook voor zakelijke vernieuwing.” Sjoerd besluit: “Over een paar weken zouden we opnieuw met elkaar om tafel moeten. En daarna: blijvend structureel met elkaar in gesprek. Net zolang tot zakelijke vernieuwing een vast onderdeel is van de cultuursector.”

Ook aan de slag met zakelijke verniewing?

Wil je aan de slag met zakelijke vernieuwing binnen jouw organisatie? Of wil je als fonds of overheid zakelijke vernieuwing aanjagen, maar weet je niet waar te beginnen? We denken graag met je mee over wat er nodig is in jouw specifieke context. Neem gerust contact met ons op via info@art-up.nl.