Hoe financier je domeinoverstijgende projecten?

Een beeldend kunstenaar die met creatieve interventies achterhaalt hoe bewoners in een wijk prettig samen kunnen leven. Een culturele organisatie die met dans ouderen met Parkinson in beweging brengt. Een muzikant die bestuurders van een woningcorporatie helpt om hun strategie op een nieuwe manier vorm te geven. Het zijn zomaar een paar voorbeelden van domeinoverstijgend werken. Deze manier van werken is volop in ontwikkeling en uit zich in diverse vormen. Een maker of culturele organisatie kan diens kennis en expertise inzetten om een vraagstuk in een ander domein te onderzoeken of aan te pakken. Bijvoorbeeld in samenwerking met de zorg, het publieke domein of het onderwijs. Een krachtige vorm van domeinoverstijgend werken is een gelijkwaardige uitwisseling waarbij domeinen de handen ineenslaan en allebei over hun bestaande kaders heen kijken. In dit geval ben je als kunstenaar of organisatie geen leverancier – er is sprake van wederkerigheid en je leert van elkaar.

Zowel binnen als buiten de cultuursector is steeds meer aandacht voor domeinoverstijgend werken. Zo organiseerde de Boekmanstichting onlangs de onderzoeksconferentie ‘Cultuur als probleemoplosser?’. Overheden passen met regelmaat ontwerpmethodes toe voor vraagstukken als de energietransitie en de woonopgave. Hogeschool voor de Kunsten Utrecht leidt met de master Crossover Creativity professionals uit diverse domeinen op om creativiteit en verbeeldingskracht in te zetten voor impactvolle verandering bij maatschappelijke uitdagingen.

Kortom: plannen voor samenwerking tussen domeinen zijn er genoeg. Maar dan volgt al snel die volgende vraag: waar vind je de financiering om de plannen mogelijk te maken? Ook voor Stichting Art of Caring en FAAM Utrecht is dat een uitdaging. Ze deden ruim een half jaar onderzoek naar de financiering van domeinoverstijgende samenwerking. De focus van het onderzoek lag op gelijkwaardige financiering vanuit fondsen en subsidies.

In de cultuursector weet je waarschijnlijk bij wie je moet zijn als je een nieuw plan hebt: je kent de beleidsmedewerker cultuur bij de gemeente, je hebt een netwerk van culturele samenwerkingspartners, of je kent een fonds waar je in het verleden subsidie van ontving. Maar waar begin je als je een plan hebt dat zich in meerdere domeinen begeeft?

Bijvoorbeeld: je bent theatermaker en je richt je op mensen met dementie die moeite hebben om contact te maken met hun omgeving. Een zorgorganisatie met hetzelfde doel herkent zich hierin. Je deelt dezelfde urgentie, en dat is belangrijk voor een succesvolle samenwerking. Je leert van elkaar en onderzoekt samen een interventie met artistieke en maatschappelijke waarde. Daaruit ontstaat verbinding en vaak ook de basis voor gezamenlijke financiering.

Een samenwerkingspartner vinden
Contact maken met samenwerkingspartners uit andere domeinen kost moeite; je vindt ze waarschijnlijk niet in je directe netwerk. Begin daarom bij mensen met functies als ‘bruggenbouwer’, ‘intermediair’, ‘boundary spanner’ of ‘kwartiermaker’. Zij laveren soepel tussen domeinen en belangen en zijn vanzelfsprekend op zoek naar verbinding. Er zijn ook organisaties die zich gedragen als bruggenbouwer, zoals grootschalige initiatieven als Arts in Health (kunst en zorg) en PONT (overheid en het ontwerpveld). Vraag eens rond bij regionale cultuurorganisaties in jouw werkgebied. Kunstloc Brabant heeft bijvoorbeeld adviseurs met de specialisatie ‘Kunst & gezondheid’ of ‘Kunst & samenleving’ die een breed netwerk hebben in beide domeinen en verbindingen kunnen maken.

Ontmoeting kan ook op kleine schaal. Nodig bijvoorbeeld een aantal culturele en maatschappelijke partijen uit. Als mensen vanuit een gemeenschappelijke interesse (een thema, onderwerp of vraagstuk) met elkaar praten, is het ijs snel gebroken. Zo kan een gelijkwaardige domeinoverstijgende samenwerking ontstaan, ook in financiële zin. Deze mate van betrokkenheid verhoogt de toekomstbestendigheid van je plan.

Trek samen op
Moraal van het verhaal: verdiep je in het domein waarmee je wilt samenwerken. Trek bijvoorbeeld een tijdje op met je (beoogde) samenwerkingspartner. Culturele en creatieve fondsen moedigen samenwerken met een maatschappelijk partner vaak aan of stellen het zelfs verplicht. Door samen op te trekken, verrijk je je plan en vergroot je het draagvlak. Wanneer het partnerschap stevig genoeg is, komt er ruimte voor een gelijkwaardige financieringsmix. Dat betekent dat de domeinen het project samen financieren. Bekijk samen welke fondsen, regelingen of andere financieringsvormen beschikbaar zijn in het landschap van de samenwerkingspartner. Kan diegene deuren openen die normaal gesloten blijven voor culturele en creatieve professionals? Andersom kun jij de rol van tolk vervullen bij culturele financiers.

Wanneer je een gelijkwaardige samenwerkingspartner hebt gevonden in het andere domein en samen kijkt naar bredere financieringsmogelijkheden, kom je in aanraking met nieuwe spelregels. Om dit te verduidelijken, beginnen we met een voorbeeld. Namelijk: Dans op Recept. Dit initiatief organiseert onbeperkt dansplezier voor ouderen en voor mensen met een chronische ziekte. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt nu een positief effect op mensen met de ziekte van Parkinson. Een zorgverzekeraar besloot Dans op Recept daarom (deels) te vergoeden.

Dit voorbeeld is leerzaam. Wanneer je gewend bent om culturele financiers aan te schrijven, kijk je naar hun beoordelingscriteria. Denk aan: publieksbereik, artistieke en maatschappelijke betekenis. Maar ken je de criteria van de niet-culturele financier? Zij hanteren vaak een ander beoordelingskader. Zij kijken naar het directe effect op een individu of vraagstuk, en vooral naar de manier waarop je dat effect zichtbaar en toetsbaar maakt. Een zorgverzekeraar wil bijvoorbeeld weten of een interventie daadwerkelijk leidt tot lagere zorgkosten of een hogere kwaliteit van leven. Een beleidsmedewerker sociaal domein kan geïnteresseerd zijn in de bijdrage aan inclusie, welzijn of participatie.

Naast inhoudelijke criteria spelen ook taalgebruik en werkwijze een rol. Waar je in de culturele sector spreekt over artistieke ontwikkeling of publieksbereik, gaat het in de zorg eerder over gezondheidseffecten en kwaliteit van leven. Als je je plan niet in de juiste taal en met de gevraagde focus presenteert, kan dat leiden tot misverstanden of afwijzing. Daarom loont het om samen met je partner te onderzoeken welke criteria en waarden in diens domein leidend zijn. Dat kan betekenen dat je je projectresultaten anders moet formuleren, dat je extra onderzoek toevoegt of dat je met data en evaluaties werkt die niet gebruikelijk zijn in de culturele sector. Idealiter doorloop je deze stappen met je samenwerkingspartner. Het vraagt soms om een andere mindset: van ‘wij bieden dit artistieke resultaat’ naar ‘wij dragen bij aan een oplossing die in dit domein urgent is, en dit is waarom de artistieke inhoud hierin belangrijk is.’ Het mooie is dat juist hier kansen ontstaan. Wanneer je de taal en de logica van elkaars domeinen leert begrijpen, ontdek je samen nieuwe routes naar financiering: via zorgverzekeraars, welzijnsfondsen, onderwijsprogramma’s, bedrijven met maatschappelijke doelstellingen of innovatieve publiek-private samenwerkingen.