Subsidies. Veel culturele organisaties hebben ze nodig. Na verloop van tijd komt dan onherroepelijk de vraag: wat is er met het geld bereikt? Verantwoorden is belangrijk: vaak komt een subsidie uit de publieke pot. Maar verantwoorden kost ook (veel) tijd en moeite, die niet altijd (direct) iets oplevert. Daarom stelde gemeente Den Haag de vraag: hoe kunnen we sámen met de sector werken aan een toekomstbestendig verantwoordingskader? De kennissessie werd georganiseerd en gemodereerd door Art-up. In dit artikel vind je een samenvatting van wat dat opbracht.
Hartje Den Haag, net na de ochtendspits: deelnemers van Haagse culturele instellingen verzamelen zich bij Korzo. Het is de vierde kennissessie van dit jaar, met vandaag als onderwerp: toekomstbestendig verantwoorden. Als initiatiefnemer van deze sessie zegt de gemeente: we weten dat het anders kan. Laten we sámen nadenken hoe we dit voor de toekomst inrichten. Ricardo dos Santos van gemeente Den Haag verwoordt het zo:
“Werken aan een toekomstbestendige verantwoording past bij ons beleidskader waarmee we de Haagse cultuursector vitaal en wendbaar houden. We leggen de nadruk op samen leren. Dat kader willen we sámen met jullie – de Haagse culturele instellingen – inrichten. En deze bijeenkomst is de eerste stap daarnaartoe.”
Hoe meet je impact?
Gemeente Den Haag heeft een duidelijke wens: we willen méér zicht op de impact die een culturele instelling maakt. Dat betekent: naast ‘kale’ cijfers, kwalitatieve informatie over wat cultuur in de gemeente teweegbrengt. Want impact laat zich niet enkel vangen in bezoekerscijfers, ticketverkoop of aantal speelbeurten. Maar hoe meet je die impact?
Onderzoeker en adviseur Iris van Irsel (Rainbow creator) beschrijft impact op drie niveaus:
• attributie: wat verandert er?
• doorwerking: wat gebeurt er daarna?
• betekenis: wat betekent het voor een persoon, een organisatie, een netwerk, een systeem of een samenleving?
Impact is als een rimpeling die lang doorwerkt na een voorstelling, programma of interventie. Die rimpeling verloopt niet lineair: soms is de impact groter, soms weer kleiner. Je onderzoekt dat doorlopend om te ontdekken wat er écht gebeurt, steeds opnieuw. Iris helpt culturele organisaties daarbij. Ze deelt een aantal tips:
● Impact onderzoek je met de héle organisatie. Bekijk je missie en hang daar onderzoeksdoelen aan. Zo neem je regie over de missie en visie. Het is handig als de basiskennis over impact meten op verschillende plekken in de organisatie aanwezig is. Organiseer daar bijvoorbeeld een gezamenlijke training of kennissessie voor. Let wel op dat het onderzoek geen doel op zich wordt: het is altijd ondersteunend aan de kernactiviteiten van de organisatie.
● Praat met de financier over jullie doelen en koppel ze aan de verantwoording. Je hebt dan een realistischer gesprek dan wanneer het enkel over het standaard verantwoordingskader gaat. Wat is nodig om deze impact te bereiken? Benader verantwoorden als een cyclus waar zowel de financier als de culturele organisatie van kunnen leren.
● Zorg in je onderzoek voor een combinatie van cijfers (kwantiteit) en verhalen (kwalitatief). Zo laat je het complete plaatje inclusief nuances zien. Cijfers en trends kunnen een indicatie zijn; verhalen geven kleur en tonen de dagelijkse realiteit. Het helpt je ook om beleid en praktijk te verbinden.
Voorbeeld: het Bijlmerparktheater had in coronatijd minder bezoekers in de zaal. Dat had een positief (bij)effect, want daardoor kwam een mooi gesprek na een voorstelling op gang. Afgaande op de cijfers lijkt de halfvolle zaal negatief, maar kijkend naar het verhaal blijkt het juist (ook) positief.
● Gebruik de bestaande contactmomenten met bezoekers, opdrachtgevers of partners om onderzoek te doen. Zo hoeft het niet onnodig veel extra tijd of moeite te kosten. Onderzoek kan met een interview of vragenlijst. Maar denk ook na over creatieve methoden, zoals een scheurkaart of bierviltje, de wachtrij bij de toiletten, een mailing achteraf of door foto’s te maken van bezoekers voor en ná een concert of voorstelling.
● Wees eerlijk over de impact die je organisatie maakt: positief of negatief, (on)gepland, (on)bedoeld en (in)direct. Ook onbedoelde, onverwachte of minder positieve ontwikkelingen kunnen je – als les – helpen je missie te bereiken. Het zorgt ervoor dat je kunt leren én bijstellen.
● Betrek andere culturele organisaties en onderzoek jullie gezamenlijke impact. Zo breng je in kaart wat verschillende organisaties bieden en wat dat betekent voor de mensen in een wijk, stad of samenleving.
De eerste stap naar het verantwoordingskader van de toekomst.
Impact meten levert voor culturele organisaties én financiers interessante inzichten op. Maar wat kunnen we doen om van de verantwoording een gedeeld leerproces te maken, in plaats van een controlemoment? Over deze en drie afgeleide vragen spraken de deelnemers aan deze kennissessie op basis van de wereldcafémethode. Daaruit bleek onder meer dat culturele organisaties in Den Haag:
‣ mee willen denken over een maatwerk verantwoordingskader, dat beter past bij hun missie, visie en dagelijkse praktijk,
‣ verantwoorden ook prettig vinden, omdat het voor een mooi reflectiemoment in de organisatie zorgt,
‣ wel behoefte hebben aan meer dialoog met de financier over hun verantwoording, om resultaten te bespreken en er samen van te leren,
‣ aangeven dat kwalitatief onderzoek naar de impact van cultuur ook gemeentebreed moet worden georganiseerd, om het totale plaatje in beeld te krijgen,
‣ het fijn vinden als explicieter gemaakt wordt dat experimenteren mag, en dat het niet erg is als uitkomsten soms anders zijn dan gewenst of verwacht,
‣ noodzaak zien in aansluiting op verantwoording bij andere fondsen en overheidslagen. Gemeente Den Haag kan het anders doen, maar als andere partijen doorgaan met hun geijkte verantwoordingskaders, moeten culturele organisaties nog steeds op de oude manier aan de bak.
Met de uitkomsten van deze sessie onder de arm zet gemeente Den Haag een eerste stap richting een nieuw verantwoordingskader. De volgende stap in dit proces is nog niet gepland. Zodra daar duidelijkheid over is, laat de gemeente dit via haar nieuwsbrief weten.
Wordt vervolgd!
Dit was voorlopig de laatste kennissessie voor culturele instellingen in de gemeente Den Haag. Gemist? Geen nood. Kennisartikelen over de sessies lees je terug op de website van Art-up.
• Digitalisering
• Een gezonde financieringsmix
Wil je doorpraten over dit onderwerp?
Anne maakt graag kennis met je!
Anne voelt feilloos aan wat elk individu nodig heeft om zich verder te ontwikkelen, of het nu gaat om haar collega’s of de deelnemers aan onze groepsprogramma’s.
Wil je doorpraten over dit onderwerp of heb je een idee voor een interessante samenwerking? Je kunt contact opnemen met Anne via anne@art-up.nl.