Drie lessen om je op weg te helpen met bottom-up innoveren

Eén pilotsubsidie. En daarna – boem – het bekende zwarte gat. Zo ging dat in het eerste jaar van Young Collectors Circle. Zicht op nieuwe subsidie was er niet. Nienke: “We pasten niet goed in de hokjes. Een regeling vinden was daardoor lastig.”

Het kost veel energie: leuren met je idee en dan steeds nul op het rekest krijgen bij fondsen. Je kunt dan twee dingen doen. Of je gooit de handdoek in de ring, of je kiest voor een nieuwe strategie. “Wij kozen voor een andere benadering. Eerst formuleerden we een stevige missie – saving the art world one artwork at a time – die we vervolgens gebruikten als leidraad voor alles wat we deden. Dat zorgde voor een bredere blik. Want bij zo’n missie passen ineens ook andere stakeholders dan alleen de fondsen.” Een belangrijk punt, zeker omdat culturele start-ups meestal nauwelijks bewijsmateriaal hebben voor hun potentiële impact, vertelt Jon Heemsbergen (oprichter van Art-up): “Je hebt nog weinig track record, er zit nog veel onzekerheid in wat je doet. Waar begin je, en hoe breek je door? Een missie en doelen geven daar houvast bij.”

Hoe hielp de scherpe missie Young Collectors Circle verder? Inmiddels kon de organisatie een aantal vermogende particulieren tot haar achterban rekenen. Mensen bij wie de missie de juiste snaar raakte. “Een van onze particuliere investeerders wilde ons structureel steunen. Maar dan wél met een duidelijk businessplan als basis.” Die eerste particuliere structurele financier huurde een scale-upexpert in voor Young Collectors Circle. Steun die op dat moment perfect bij de organisatie paste. Nienke: “Dat was een belangrijk inzicht. Door onze doelen en impact per financieringsronde zo concreet mogelijk te maken, is de kans op een match met een financier of investeerder groter. Ook daarin is de missie dus leidend.”

Zicht op het probleem dat je oplost, de doelgroep die daarbij hoort en een bijbehorende missie: het zijn de eerste ingrediënten voor een succesvolle start-up. Op die manier breng je namelijk je waarde in beeld. Iets dat een ander graag wil hebben. Zo graag dat diegene er zélfs voor wil betalen. Dat geldt voor allerlei stakeholders, zoals mogelijke klanten, financiers, bezoekers en fondsen. En dat is belangrijk, misschien nog wel meer voor innovatieve start-ups dan voor andere partijen in de culturele en creatieve sector, legt Jon uit. “Dit soort initiatieven passen niet in de bestaande hokjes, simpelweg omdat ze nog niet bestonden toen de hokjes bedacht werden. Duidelijk maken wat je toevoegt, is daardoor vaak nóg harder werken. Tijdens ons Incubator-programma helpen we cultureel ondernemers bij het vaststellen van die unieke waardepropositie.”

“Realiseer je dat jij iets toevoegt dat wij nodig hebben”, duidt programma manager Martine Consten van het VSB Fonds tijdens het seminar. Een fonds richt zich op bepaalde maatschappelijke of culturele doelen en heeft daarvoor goede projecten nodig. Het helpt dus om hen als een klant te zien: met jouw project bied je hen impact, en daar betalen ze voor. Martine: “Kom met dat zelfvertrouwen op ons af. Dan hebben we een heel ander gesprek dan wanneer je een hulpvraag stelt.”

Belangrijk is dat wát je vertelt, ook door de ander verstaan wordt, tipt Nienke. “Gaandeweg merkten we dat voor partijen buiten de culturele en creatieve sector vaak onbekend is hoe het er hier aan toe gaat. De KPI’s en criteria waarmee we hier meten, zijn vaak totaal anders dan in bijvoorbeeld het bedrijfsleven.” Verdiep je in de partijen waar je graag mee samenwerkt: verken hun ambities, doelen en werkwijze en zoek naar de deler die je gemeen hebt. Zorg dat je elkaars taal spreekt. Henk Christophersen, algemeen directeur Fonds 21, haakt daarop aan: “Mijn advies is: laat zien dat je de risico’s kent en nagedacht hebt over hoe je ze afdekt. Wij zijn zeer bereid om mee te denken. Of om ons brede netwerk van private en publieke fondsen in te zetten.”

Veel ondernemers die werken aan bottom-up innovaties in de culturele en creatieve sector hebben moeite om financiering te regelen, blijkt uit onderzoek van Art-up. Financiering in de cultuursector en creatieve sector is er vooral voor projecten of voor exploitatie, en nauwelijks voor innovatie of voor organisatieontwikkeling. Hoe maak je financiering dan toch behapbaar voor jezelf? Young Collectors Circle bekijkt elke ontwikkelstap als een nieuwe innovatiecyclus, net als een start-up. Dat betekent: onderzoeken, een prototype maken en valideren. Geen succes? Ook dat levert waardevolle informatie op. Met die lessen onder de arm keer je terug naar de tekentafel en doe je de hele riedel opnieuw. Zit je wél op de goede weg, dan is het een kwestie van doorbouwen. Zorgen dat het prototype een goed werkend proces of product wordt. En daar hoort ook financiering bij.

Nienke: “Zo gaan we steeds opnieuw financieringsrondes in. Per stap bekijken we: welke financiering hebben we nodig en welke impact maken we daarmee? En dan, heel concreet: wie benader ik daarvoor?” De financieringsmix van Young Collectors Circle ziet er daardoor per stap anders uit: de ene keer past een fonds bij het doel, de andere keer een cultuurlening, en weer een andere keer een particuliere investeerder, of een mix van verschillende financieringsbronnen. “Op zo’n manier naar financiering kijken is interessant. Het brengt heel veel creativiteit teweeg. En je bent niet meer afhankelijk van één partij, zoals fondsen. Daardoor blijf je als ondernemer veel meer zelf in control.”