Maak kennis met de cultureel ondernemers die meedoen aan de derde Art-up incubator. Gedurende vier maanden gaan zij hard aan de slag om nog meer impact te maken in de cultuursector. In dit artikel Suze van Miltenburg en Janneke Defesche die binnen Festival Cement een nieuw project rondom publieksbeleving zijn gestart: Slumber.
Vanuit welke visie en welke behoefte zijn jullie Slumber gestart?
Met Festival Cement zijn we voortdurend betrokken bij ontwikkelingen in de theatersector. Rond 2019 zagen wij dat de term impact plots overal opdook. Wij zijn dit begrip toen gaan bevragen vanuit de (makers)praktijk. In dit impacttraject verzamelden we onder andere woorden die bezoekers toekennen aan een kunstervaring. Hier zaten veel oordelende woorden tussen. In plaats van te delen wat het werk met hen deed, benoemden bezoekers in eerste instantie wat ze van het werk vonden. Pas daarna kwamen waardevolle inzichten, persoonlijke associaties en gevoelens bovendrijven. Wij vroegen ons af hoe we de bezoeker op een laagdrempelige manier kunnen verleiden om voorbij dat eerste oordeel te zoeken naar de waarde van een ervaring. Zo kwamen we op het idee om een tool te ontwikkelen die de persoonlijke ervaring centraal stelt en handvatten biedt om voorbij een eerste oordeel te kijken.
Wat mis je op dit moment in de cultuursector?
Er wordt in onze sector druk gezocht naar instrumenten om de impact van een kunstwerk te meten, om zo de waarde en het bestaansrecht van cultuur te duiden. In gesprekken over impact gaat het vaak over de sociale en maatschappelijke gevolgen: wat breng je als kunstenaar op gang in de samenleving? Deze instrumentele benadering van kunst gaat naar ons idee voorbij aan de intrinsieke kracht van een beleving van een kunstwerk, datgene dat jou persoonlijk beweegt of raakt. Deze individuele impact is subjectief, lastig onder woorden te brengen en daarmee zeer ongrijpbaar, maar minstens zo belangrijk in het toekennen van waarden aan de podiumkunsten. Alleen lijken we manieren te missen om daarover met elkaar te communiceren.
Waar loop je als culturele start-up tegenaan?
Als festival hebben we normaalgesproken een organiserende en faciliterende rol, maar voor Slumber zijn we zelf aan het creëren. Dit is allemaal nieuw en dus uitdagend. De grootste successen liggen dan ook in de nieuwe samenwerkingen en ontmoetingen die ons verder helpen. Innovatiebureau Wij Doen Dingen versterkt ons bijvoorbeeld op het gebied van productdesign en technologie, een eerste test met publiek gaf ons veel inzichten en de ontmoeting met de andere deelnemers aan de incubator blijkt nu al een inspirerend en kritisch klankbord.
Waarom doe je mee aan de Art-up incubator?
Wij zijn voor Slumber in een innovatieproces gestapt waarvan we zelf de stappen nog niet kennen. We hopen met behulp van Art-up en de incubator deze stappen te ontdekken, te verkennen en te zetten aan de hand van methoden en inzichten uit andere sectoren. Denkwijzen die aan bod komen in de incubator zoals iteratief- en klant-/mensgericht werken zijn nu al een waardevolle toevoeging omdat ze - gek genoeg - vrij onbekend zijn in de culturele sector.
Is de relatie tussen de bezoeker en de kunstenaar in de podiumkunsten de afgelopen jaren veranderd en hoe merk je dit in de kunstbeleving van de bezoeker?
Wij merken dat de makers vaak spreken over ‘meemakers’ of ‘deelnemers’ in plaats van ‘toeschouwers’. Dit duidt op een actieve(re) rol van de bezoeker. Vanuit de bezoeker gezien merken we dat de totaalbeleving van het theaterbezoek van toenemend belang is voor de uiteindelijke kunstbeleving. De context van een voorstelling is uitgebreider en diverser dan het bekende kopje koffie in de foyer, podia organiseren bijvoorbeeld verdiepende programma’s. Ze willen bijdragen aan een positieve en blijvende kunstervaring.
Met welke oordelen hebben bezoekers en makers in de podiumkunsten te maken?
We staan via onze mobiele telefoon constant in verbinding met de wereld om ons heen en wat daar ‘buiten’ te zien en te beleven is. Met één druk op de knop geeft je aan wat je leuk vindt en wat niet. Als iets niet is wat je had verwacht, stuur je het terug of swipe je het weg. Het zijn vooral snelle oordelen waar we mee te maken hebben. In het theater koop je een ticket voor iets waarvan je niet weet wat het precies zal zijn. Je loopt niet zo makkelijk de zaal uit als het je niet bevalt. ‘Leuk’ of ‘niet leuk’ is vaak niet voldoende om uit te leggen wat of hoe je iets hebt ervaren. Soms is een voorstelling helemaal niet ‘leuk’, maar heeft iets je wel bewogen of geraakt. Het is daarom jammer als een voorstelling die ‘niet leuk’ is je ervan weerhoudt om nog eens terug te komen.
Slumber maakt ruimte voor de emoties en gedachten onder het oordeel. Daarmee intensiveert het de kunstervaring en is het tegelijkertijd een ode aan de subjectiviteit, gelaagdheid en ambiguïteit van kunst.
